روایت تاریخی

محدث اربلی در کشف الغمه مینویسد كه كنيه مشهورش ابو الحسن و گاهى ابو محمد و بعضى ابو بكر نيز گفته ‏اند. مي نويسد لقبش بسيار زياد بود كه با آن لقب ها ناميده مي شده از همه مشهورتر زين العابدين، سيد العابدين، زكى، امين، ذو الثفنات. كشف الغمة أَمَّا كُنْيَتُهُ ع فَالْمَشْهُورُ أَبُو الْحَسَنِ- وَ يُقَالُ أَبُو مُحَمَّدٍ وَ قِيلَ أَبُو بَكْرٍ وَ أَمَّا لَقَبُهُ فَكَانَ لَهُ أَلْقَابٌ كَثِيرَةٌ- كُلُّهَا تُطْلَقُ عَلَيْهِ أَشْهَرُهَا- زَيْنُ الْعَابِدِينَ وَ سَيِّدُ الْعَابِدِينَ وَ الزَّكِيُّ- وَ الْأَمِينُ وَ ذُو الثَّفِنَاتِ .
گفته‏ اند علت ملقب شدن به زين العابدين علیه‌السلام اين بود كه شبى در محراب عبادت شيطان بصورت اژدهائى او را از نيايش باز ميداشت ولى آن جناب به او توجهى نداشت. تا اينكه خود را باو نزديك كرد و انگشت پايش را در دهان گرفت توجه نكرد گاز گرفت كه رنجيده شد ولى

نماز و عبادت امام : شیخ صدوق در خصال می‌نويسد حضرت باقر علیه‌السلام فرمود على بن الحسين علیه‌السلام در شبانه روز هزار ركعت نماز می‌خواند همان طور كه امير المؤمنين علیه‌السلام می‌خواند زيرا پانصد نخله خرما داشت در كنار هر درخت دو ركعت نماز می‌خواند.
هر وقت بنماز می‌ايستاد رنگش تغيير می‌كرد چون بنده ذليلى در مقابل پادشاه مقتدرى می‌ايستاد اعضايش از خوف خدا می‌لرزيد چنان نماز می‌خواند مثل كسى كه آخرين نماز اوست ديگر بعد از اين عمر نمی‌كند تا نماز بخواند يك روز نماز می‌خواند رداء از شانه ‏اش افتاد آن را درست نكرد تا نمازش تمام شد. يكى از اصحاب در مورد اين كار سؤال كرد فرمود واى بر تو ميدانى در مقابل چه كسى هستم؟ نماز بنده آنقدر قبول می‌شود كه با دل توجه داشته باشد آن مرد عرضكرد پس در اين صورت ما هلاك شديم، فرمود نه خداوند نقص نمازهاى شما را بوسيله نافله جبران می‌كند.

ولادت با سعادت سید الساجدین علیه‌السلام طبق نظر اکثر مورخین در سال ۳۸ هجری بوده است اما در کتب اعلام الوری، مناقب ابن شهر آشوب و تذکرة الخواص علاوه بر سال ۳۸ هجری سال ۳۷ هم ذکر شده و در کتب اقبال الاعمال و عددالقویه در روایت سومی سال ۳۶ هجری نیز ذکر شده است. « اقبال الاعمال ص ۶۲۱ العدد القويّه ۵۵.» اما در مورد روز ولادت حضرت در کتب تاریخی ۴ تاریخ متفاوت وجود دارد که دو مورد آن در ماه شعبان یک مورد در جمادی الاول و یک مورد هم در جمادی الآخر است. الف) بنا بر قول مشهور ولادت سید الساجدین علیه‌السلام در روز پنجشنبه پنجم ماه شعبان سال ۳۸ هجری بوده است. ( محدث اربلی، کشف الغمه ج ۲ ص ۷۳، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۶ ص ۷، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۳۱، شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۱۰۹۱ و فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام ص ۴۳۶؛ ) ب) اما طبرسی و فتال نیشابوری ولادت را در روز نهم شعبان سال ۳۸ ذکر کرده‌اند. (علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۴۸۰، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج ۱ص ۲۰۱، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۱۷۵، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۶   ص ۱۳ ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۳۱،)

خطبۀ تاریخی امام سجاد علیه‌السلام در مسجد اموی شام

پس از ورود اهل بیت به شهر شام و بردن آنها به مجلس یزید ملعون که سبب رسوایـی یزید شد، اهل بيت را به خانه يا بهتر بگويم به ويرانه بردند و يزيد ملعون، امام سجّاد علیه‌السلام را همراه خودش به مسجد برد و مردم گرد آورده و خطيب به ظاهر توانایي هم دعوت كرده بود. يزيد به خطیب دستور داد به بالاي منبر برود و هر چه مي‌تواند در مذمّت علي و اولادش و مدح  و بزرگي یزید سخنراني كند و او هم چنین كرد.

 ناگهان امام سجّاد علیه‌السلام از جا بلند شدند و رو كردند به آن خطيب و فرمودند: وَيْلَكَ أَيُّهَا الْخَـاطِبُ اشْتَـرَيْتَ مَرْضَاةَ الْمَخْلُوقِ، بِسَخَطِ الْخَـالِقِ فَتَبَّوأْ مَقْعَدَكَ مِنَ النَّار!

در سال شهادت امام سجاد دو گزارش متفاوت وجود دارد شیخ مفید، شیخ طوسی، شیخ کفعمی، محدث اربلی، ابن اثیر و  ابن صباغ مالکی شهادت حضرت را در سال ۹۴ و در مقابل کلینی، طبرسی، فتال نیشابوری، ابن شهرآشوب و رضی الدین حلّی سال شهادت را ۹۵ هجری عنوان کرده‌اند. اما در خصوص ماه شهادت تمام مورخین متفق القول شهادت حضرت را در ماه محرم می‌دانند لیکن در تعیین روز آن اختلاف دارند و چهار روز متفاوت را ذکر کرده‌اند که به شرح زیر است. الف) طبرسی و ابن صباغ می‌نویسند که سید الساجدین در روز شنبه ۱۲ محرم به شهادت رسیدند. طبرسی اعلام الوری النص ص ۲۵۶، ابن صباغ مالکی، فصول المهمة ج۲ ص ۸۷۴، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۴۲، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۱۶۷ و  فیض العلام ص ۲۱۱. ب) اما فتال نیشابوری ابن شهرآشوب و محدث اربلی روز ۱۸ محرم را بیان کره‌اند. علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۴۸۱، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج ۱ ص ۲۲۱، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۸۲، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۱۷۵، رضی الدین حلّی، العدد القویه ص ۳۱۶، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۴۲، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۱۶۷